Hz. Safiyye annemiz, Resûlullah Efendimiz’in (sav) halasıdır. Efendimiz’in (sav) küçük yaşında anne ve babasını kaybetmiş olmasına üzülüyor, bir anne şefkatiyle muamele ediyor ve O’na kol kanat germeye çalışıyordu. Babası, Resûlullah Efendimiz’in dedesi Abdülmuttalib, annesi ise Hz. Âmine annemizin kız kardeşidir. Hz. Safiyye, aynı zamanda Hz. Hamza’nın (ra) kız kardeşidir. Resûlullah Efendimiz’e (sav) hem teyze kızı hem de hala olan Hz. Safiyye annemiz O’nu hayatı boyunca desteklemiş, O’nu üzenlerle mücadele etmiş, O’na kol kanat germeye çalışmıştır. Metaneti, cesareti, ferasetiyle olduğu gibi çocuk yetiştirmesiyle de bizlere örnek olmuştur. Devrin kumandanı ve dünyada iken cennetle müjdelenen on sahabeden biri olan Zübeyir bin Avvam’ın (ra) annesidir. Elinde kılıcıyla savaşa katılan ilk İslâm kadınıdır.

Hz. Safiyye ilk olarak cahiliyye devrinde (nübüvvetten evvel) Ebû Süfyan’ın kardeşi Hâris bin Harb ile evlenir. Hâris öldükten sonra Hz. Hatice’nin kardeşi Avvam bin Huveylid’in nikâhı altına girer, bu evlilikten Zübeyir, Saib ve Abdülkabe adında üç oğlu olur. Avvam bin Huveylid de vefat edince çocukların yükü üzerine kalır ama o güçlü bir kadındır, meşakkatlere aldırmaz. Tarifsiz merhametine rağmen dirayetli ve disiplinlidir. Özellikle Hz. Zübeyr üzerine çok eğilir, onu lider gibi yetiştirmeye çalışır.

Allah Resûlü (sav), Peygamberlikle vazifelendirilip, insanları İslâm’a davete başladığında Allah (cc) “(Önce) en yakın akrabanı uyar. Sana uyan müminlere (merhamet) kanadını indir.” (Şuara; 214– 215) buyurmuştur. Peygamber Efendimiz (sav) akrabalarını toplayarak, “Ey Kureyş topluluğu, kendinizi ateşten kurtarınız. Ey Haşimoğulları, Ey Abdülmuttaliboğulları, kendinizi ateşten kurtarınız. Ben sizi Allah’ın azabından kurtarabilecek hiçbir şeye sahip değilim.” buyurdu ve kabileleri tek tek uyardı. Daha sonra hususi olarak bazı şahıslara hitap ederek; “Ey Abbas b. Abdulmuttalib! Ey Muhammed’in Kızı Fatıma, Ey Abdulmuttalib’in kızı halam Safiyye, kendinizi Allah’tan satın alınız! Siz benim malımdan dilediğinizi isteyin. Fakat Ben sizi Allah’ın azabından kurtarabilecek hiçbir şeye sahip değilim.” buyurmuştur.

Hz. Safiyye ve oğlu Zübeyir bu davete tereddütsüz icabet edenlerden oldu. O’na destek vererek İslâm’ın yayılması için son nefeslerine kadar gayret gösterdiler. Kardeşi Ebu Leheb’in Müslüman olması için de çokça çaba sarf etti. Ebu Leheb, ise Efendimiz’i (sav) engelleme çabasında ve hatta hakarette en ön saflardaydı. Hz. Safiyye annemiz, yeğenini devamlı müşrik kardeşlerine karşı korumaya çalışıyordu. Bir gün sevgili yeğenine Ebu Leheb’in hakaret edip incittiğini duyunca onu ikaz etmek istedi. Ebu Leheb’e hitaben, “Kardeşinin oğlunu ve O’nun dinini yardımsız bırakmak sana yakışır mı? Ehli kitap âlimleri, Abdülmuttalib’in soyundan bir peygamber çıkacağını bildiriyorlar. İşte O peygamber, yeğenimiz Muhammed’dir” dedi. Onu uyarmaya çalışıyordu ama nafileydi. Gözünü kin ve öfke bürümüş olan Ebu Leheb, kız kardeşinin sözlerini umursamadı. “Kadınların sözleri erkeklere ayak bağıdır.” diyerek kız kardeşini aşağılamak istedi.

Hz. Safiyye, Resûlullah Efendimiz’e (sav) daima canıyla, malıyla destek veriyor, İslâm’ın yayılması için hiçbir fedakârlıktan kaçınmıyordu. Mekke işkencelerle dayanılmaz bir hal aldığında, oğlu Zübeyir ile Medine’ye hicret etmiş, sevgili yeğeni Cenabı Muhammedül Mustafa’ya (sav) orada da kol kanat germişti.

Disiplinli bir anneydi. Çocuğunun eğitimini sıkı takip eder, sevgi ve şefkatini her fırsatta oğlu Zübeyir’e hissettirirdi. Bazen oğluna sert davrandığını görenlere: “O, ileride orduları idare edecek…” derdi. Gerçekten de Hz. Zübeyir (ra) büyüdüğünde güçlü bir lider, İslâm mücahidi ve komutan oldu. Resûlullah Efendimiz’in (sav), “Her peygamberin havarisi, yardımcısı vardır. Benim de havarim Zübeyir’dir.” iltifatına mazhar oldu. Oğul Zübeyir sağlığında cennetle müjdelendi. Hz. Safiyye annemiz iyi bir anne olmanın semeresini, hayatta iken cennetle müjdelenen on sahabeden birini yetiştirme şerefiyle de kazanmıştı.

Hz. Safiyye annemiz gözü pek, cesur ve korkusuzdu. Resûlullah Efendimiz (sav), Uhud Harbi’ne çıkacağı zaman ailelerini ve akrabası olan kadınları, çocukları toplayıp Medine’deki en sağlam ev olan Hassan İbni Sabit’in evine yerleştirmişti. Yaşlı ve sakat olduğu için de onu savaşa götürmeyip evde bırakmıştı. Uhud Harbi’nin kızıştığı sırada bir yahudi bu durumu fırsat bilip bu eve yaklaşıp savunmasız insanları öldürmek istedi. Bunu fark eden Hz. Safiyye ev sahibi Hassan İbni Sabit’e “Şu yahudinin yanına var da onu öldür.” der. Ama bu kişi hem yaşlı hem de rahatsızdır. “Onun yanına gidecek kuvveti bulsaydım Resûlullah (sav) ile Uhud’a gider savaşırdım.” der. Bunun üzerine Hz. Safiyye annemiz eline bir odun alıp aşağıya iner. Bu kişinin başına darbeler indirip onu orada öldürür. Yahudiler durumu öğrenince “Muhammed’in, kadın ve çocuklarını koruyucusuz bırakmadığını kesin olarak öğrendik.” diyerek uzaklaşırlar. Böylece Hz. Safiyye annemiz müşrik bir erkeği öldüren ilk kadın olarak tarihe geçer.

Hz. Safiyye annemiz bulundukları evin en yüksek yerine çıkıp savaş meydanını gözetlemeye başlar. Ferasetiyle bir şeylerin yolunda gitmediğini anladığında kalbine bir sızı düşer. Sevgili yeğenine müşriklerin bir zarar vermesinden endişelenerek eline bir kılıç alır ve Uhud’un yolunu tutar. Karşılaştığı ilk sahabeye Rasulullah’ın (sav) sağlığını sorar. Resûlullah Efendimizin sağ olduğunu fakat kardeşi Hz. Hamza’nın şehit edildiğini öğrenir. Resûlullah Efendimiz (sav), halasının elinde kılıç ve mızrağıyla geldiğini görünce Hz. Zübeyir’e, annesini geri çevirmesini söyler. Fakat Hz. Safiyye annemiz, “Şayet kardeşime yapılanı görmeyeyim diye geri döneceksem, olanları biliyorum. Kardeşim bu felakete Allah (cc) yolunda uğradı. Bundan daha büyük bir makam var mı? Biz Allah yolunda bundan daha fazlasına uğramaya da rıza gösteririz ve inşaallah sabrederiz.

Hz. Zübeyir annesinin ısrarını, Resûlullah Efendimiz’e (sav) haber verir. Sevgili halasının metanet ve samimiyetini gören Resûlullah Efendimiz (sav) O’nun kardeşine bakmasına müsaade eder. Efendimiz halasının aklına zarar gelmesin diye, elini onun göğsünün üzerine koyup duada bulunur ve sakinleşen annemiz, kardeşinin parçalanmış cesedinin yanına oturarak sessiz fakat içli içli ağlamaya başlar. Peygamber Efendimiz de (sav), sevgili amcasının acısını yüreğinde hissederek cesedinin yanında ağlar. Hz. Safiyye’nin ağlaması biraz hafifleyince “İnnâ lillah ve İnnâ İleyhi Raciûn” mealindeki ayeti kerimeyi okuyarak takdire rıza ve teslimiyet gösterdi. Eliyle gözyaşlarını kuruladı, oradan sabır ve hüznün canlı bir örneği olarak ayrıldı. Efendimiz de (sav) sevgili halasının metanetinden hoşnut olur. Hz. Safiyye annemiz, metanetinin ve kahramanlığının yanında şairliği ile de tanınmıştır. O, ince ruhlu ve şiire kabiliyetli bir hanımdır. Resûlullah Efendimiz’in (sav) vefatı üzerine bir mersiye söylemiştir: Ya Resûlullah! Sen bizim ümidimizdin Sen, bize hep iyilik edenimizdin Sen değildin hiç, haksızlık edenlerden Sen, şefkat sahibi ve yol gösterenlerden Ve dahî anlatılmayan ilim deryası Bugün ağlayanların, senin içindir feryadı Senin yoluna hep ecdadım feda olsun! Malım, canım, bütün varlığım feda olsun! Ah! Şimdi aramızda sağ olsaydınız Ne kadar mesrur olurduk kalsaydınız Hak Teâlâ’nın hükmü bu, ya sabır diyoruz Bilmem ki ne yapsak, hep figan ediyoruz Allah’ın selamı, sana olsun ya Resûlullah! Adn Cennetine girip kalasın ya Resûlullah! Hz. Safiyye annemiz, Peygamber Efendimiz’in (sav) vefatından on sene sonra, Hicret’in yirminci yılında Hz. Ömer Efendimiz’in hilafeti zamanında, yetmiş üç yaşında iken vefat etti. Medine’de Cennet-ül Baki Kabristanlığı’na defnedildi.

Cenabı Allah (cc) rahmet eylesin, bizleri de şefaatine nail eylesin. (Âmin)

KAYNAKLAR
Serpil Özcan, Hz. Havva’dan Hz. Zeyneb’e Kadınların İzinde, Server İletişim, 2009.
Mehmed Emre, Büyük İslâm Kadınları ve Hanım Sahabeler, Çelik Yayınevi, İstanbul

GÜLZÂR-I HÂCEGÂN DERGİSİ'NİN 2012 MART SAYISINDA YAYINLANMIŞTIR