KADERE ÎMÂNIN PRATİK HAYATA ETKİSİ

Nasıl ki Allâh’a ve âhiret gününe îman, insanı kötülüklerden koruyorsa kadere îman da bütün yolsuzlukların önüne geçer. Toplumsal hayata düzen verir, hayrı ve önemli işlerde sebatı öğretir, şiddet anlarında korku ve aczi yok eder.

Meselâ, kadere inanmış bir şoför, hiçbir zaman kendisinin önünde iki araba olduğu hâlde, ileride bekleyen müşterileri almak için trafiği bozmaz. Bilir ki, eğer o bekleyenler kendi kısmeti ise, iki öndeki arabaya binmezler; ya arabayı beğenmezler, ya şoförün tipi hoşlarına gitmez... Özetle, bilinmeyen bir sebeple veya gaflete düşmek yahut o ânda başını başka bir tarafa çevirmek sûretiyle arabayı kaçırır. İşte bütün bunlar o bekleyenlerin parasını almak kısmet olmadığı içindir. Bu inanç hiddetin, kızgınlık ve kırgınlığın, sinir yorgunluğunun önüne geçtiği gibi, bir şehrin trafik düzenini de sağlar.

Bu misâl insanî ilişkilerin hepsine uygulanabilir. Bir kızı bin kişi ister, sonunda kısmet kimin ise o alır. Zorla almaya kalkanlar, rahat yüzü görmezler. İşte “Allâh’ın dediği olur” sözünün özü de özeti de bu zaten...1
Bugün toplumumuzda kaderi sorgulayan, tenkit eden tipler çoğalmakta; kahreden, sebbeden, lânet okuyan mâneviyat öksüzü insanların sayıları artmaktadır. Oysa kudsî bir hadîste bütün bunların ne anlama geldiğini bütün çıplaklığı ile öğrenmekteyiz:

“Benim kazâ ve kaderime râzı olmayan, belâlarıma sabretmeyen kimse benden başka (Rab) arasın.” 2

Allâh’tan başka Rab olmadığına göre, rızâ göstermesi ve Rabbi hakkında hüsn-ü zanda bulunması ve sonra da şükretmesi lazımdır. Çünkü yine buyruluyor ki, “Ben kulumun zannı üzereyim, beni merhametli ve affedici biliyorsa; ben, merhametli ve affediciyim, yok beni aksi biliyorsa; ben, gazap ediciyimdir.” 3

“Yaradan rahmetini kahrından üstün saydı
Ne olurdu hâlimiz gözyaşı olmasaydı”

Kadere îmanın bize neler kazandırdığını şöylece sıralayabiliriz:

1)Kader, insanı hayatın ağır yükünden, dehşetinden kurtarıp rûhuna bir rahatlık ve bir hafiflik verir, rûhunu güçlendirir. 4

2)Kadere îman, hırs ve hasedi engeller; kısmetine râzı hâle getirir.

“Kısmetindir gezdiren yer yer seni
Arşa çıksan âkibet yer yer seni”

3)Kader, geçmiş zaman ve musibetler için ümitsizliğin, hüznün ve stresin ilâcıdır.

4)Kader, küfre açılan kapıları kapatır, insanı kaplayan gurur ve kibirden kurtarır.

5) Kadere îman, insanı sağlam irâdeli yapar.

6)Allâh'ın tüm mahlukâtı için bir ölçü, bir nizâm ve âhenk, bir kanun ve ilke, bir gâye ve hedef tâyin ettiği; hiçbir şeyin ölçüsüz, tesâdüfî, gâyesiz ve başıboş olmadığı fikrini hâkim kılar. Kadere îman “her şeyin Allâh tarafından bir tertip ve ölçüye bağlandığına îman” anlamına geldiğinden, tesâdüf düşüncesini ortadan kaldırır, insana, olaylara ‘tevâfuk’ gözüyle bakmasını öğretir; planlı, programlı çalışma disiplini kazandırır.

7)Kadere îman, insana evrende her şeyin yüce bir hikmete göre cereyan ettiğini gösterir. Mü’min kendisine bir zarar geldiği zaman feryadı basmaz. Başarı ve iyilik dokunduğu zaman da her şeyi unutarak sevinip şımarmaz. Böylece mü’min kadere inanmakla dengeli bir olgunluk ve tatlı bir üstünlük kazanmanın yanında, dünyada da huzur ve mutluluğun zirvesine ulaşır. Bu konuda Yüce Allâh şöyle buyurur:“Gerek yeryüzünde, gerek nefislerinizde meydana gelen hiç bir musibet yoktur ki, bizim onu yaratmamızdan evvel bir kitapta yazılmış olmasın. Şüphesiz bu Allâh’a göre kolaydır. Allâh bunu, elinizden çıkana üzülmeyesiniz ve O’nun size vereceği ile sevinip şımarmayasınız diye yazmıştır. Allâh kendini beğenen kibirli kimseleri sevmez” (Hadîd/22-23).

8) Her şeyin Allâh’ın kaderi, kazâsı, hükmü ve irâdesiyle meydana geldiğine inanan insana hoşgörülü olmayı öğretir.

1-Mahir İz Din ve Cemiyet, s. 37
2-H.Hüsnü Erdem, İlahî Hadîsler, Ha.: 81
3- age., Ha.: 19-20
4-Muhammed İkbal, Dini Düşüncenin Yeniden İnşası, s. 76