Rabıta konulu çalışmamızı Mevlâna Halid-i Bağdadi Hazretleri’nin (ks) mektubundan delillendirmeye devam ediyoruz.
Malikiyye Mezhebi’ndeki imamlardan büyük imam, meşhur Muhtasar’ın sahibi Şeyh Halil (ra) şöyle diyor:
“Bir veli, velayetinde sabit olduğu zaman, ruhani suretlere girmeye gücü olur. Birkaç surete girme kudreti kendisine verilir. Bu ise muhal değildir. Zira müteaddit olan zahiri cisim değildir, ruhani suretlerdir. Arifibillah kişilere göre, ruhaniyette birkaç surete girmek bilinen şeylerdir”. Yukarıdaki bilgiler el-Hafız es-Suyuti’nin adı geçen kitabından alınmıştır.
Yine Hafız es-Suyuti adı geçen kitabında, Maliki şeyhlerinden, iki büyük imam olan eş-Şeyh Ebu’l-Abbas el-Mursi ile talebesi İbni Ataullah el-İskenderi’den (ks) bu manadaki durumları rivayet etmiştir. İşleri ümmetin yükünü çekmek ve dertlerine şifa bulmak olan veliler ve büyük alimler, bu hükümleri bu kadar açıkladıktan sonra, avam tabakasından olan kişiler nasıl bu hakikatleri inkâr ederler? Halbûki büyüklerin bir kısmı, vasıtasız olarak ledünni ilmi, Bâkî olan el-Hayyu’l-Kayyüm’den (cc) alırlar. Usandırmaktan ve yormaktan korktuğum için bu kadar ile iktifa ettim. Yoksa yardım edici olan Melik-i Zülcelâl’in yardımıyla, bu konuda bir çok meseleyi içine alan bir cüz kitap yazacaktım. Kâmil velilerin hallerini inkar eden din kardeşlerimize şefkat etme riayeti olmasaydı, bu sırların bazılarının açıklanmasına yönelmezdim. (Mektubat-ı Mevlâna Halid, s.115-116-117-118-119-120-121-122, Sey-Tac Yayınları, 2000; Müellif Es’ad Sahib; Yayına Hazırlayan: Dr Dilaver SELVİ, Kemal YILDIZ)
Şimdi de ehli sünnet kaynaklarını baştan aşağı tarayarak rabıta hakkında her türlü delili ele alan Ruhu’l-Furkan Tefsiri’nden delilleri istifadenize sunalım:
“Yusuf (as), onlardan kurtulacağını bildiği kimseye: ‘Beni efendinin yanında an (Umulur ki beni hapisten çıkarır.)’ dedi.” (Yûsuf Sûresi:42)
Bu ayetin tefsirinde Kadı Beyzavi: “Sıkıntıların kalkması için kullardan yardım istemek her ne kadar beğenilmiş bir şeyse de Enbiyanın (as) makamına yakışmaz.” buyurdu. Bundan anlaşılıyor ki, Enbiyanın dışındaki kimselere, mürşidlerinden yardım istemeleri yakışan bir şeydir.
Enes’den (ra) rivayet edilmiştir ki: Halk yağmursuz kalıp kıtlığa uğradıkları zaman, Ömer ibni’l-Hattab, Abbas ibn-i Abdilmuttalib’i (Peygamberin amcası) vesile edinerek yağmur duası yapar ve duada: “Ya Allah! bizler, Peygamberimiz’i vesile edinerek sana niyaz ettiğimizde bize yağmur ihsan ederdin. (Şimdi de) Peygamberimiz’in amcasını vesile edinerek Sen’den niyaz ediyoruz; bize (yine) yağmur ihsan eyle.” derdi. Ravi Enes: (Bu duanın akabinde) Kendilerine yağmur ihsan olunurdu, demiştir. (Buhari, İstiskâ:3)
Hısnı Hasin’de buyrulmuştur ki: “Peygamberler ve salih kullar hürmetine Allah’tan yardım istemek duanın edeblerindendir.”
Muaz İbni Cebel’den (ra) rivayet edilen bir hadisi şerifte Efendimiz (sav): “İmanın en üstün derecesi, Allah için (Allah’ın dostlarını) sevmen, Allah için (Allah’ın düşmanlarına) buğz etmen ve dilini Allah’ın zikrinde çalıştırmandır.” buyurdu. (Ali el-Mutteki, Kenzu’l-Ummal: 1/37, 38 H. No:6773)
Şu bilinsin ki, aslında rabıta, Efendimiz’e (sav) yapılmakta ise de O’na uyarak, Allahu Teâlâ’nın dostlarına ve kâmil meşayıha yapılmasının caiz olmasında da hiç şüphe yoktur. Çünkü onlar, Efendimiz’in (sav) âli (yakınları), etbaı, vekilleri ve kendilerini sevmek ve onlara iyilikte bulunmakla emrolunduğumuz varisleridir. Efendimiz’e uyarak onlara salâtü selâm okumak caiz oldugu gibi, Efendimiz’e (sav) tabi olanlara rabıta yapmak da caizdir.
Bu rabıta, şeriat ve tarikat ehli katında ve kalp erbabı indinde Matlub’a (Mevlâ Teâlâ’ya) ulaştırıcıdır. Allahu Teâlâ’ya ve Resûlü’ne inanan, ehli sünnet ve’l-cemaat itikadına sahip olan hiçbir kimsenin rabıtayı inkâr etmesi caiz değildir. Ancak şeklini bilmeyen ve onun hakikatından ve delillerinden haberdar olmayanlar bunu inkâr ederlerse de, hakikati anladıklarında bunu kabul ederler ve o zaman, önceki inkârlarının, işin gerçeğini anlamaksızın kuru bir inattan kaynaklanmış olduğunu anlarlar.
Çünkü, rabıtayı inkâr edenler Allah dostlarına ve kerametlerine inananlardansalar bilsinler ki, bütün veliler rabıtayı kabul etmiş ve güzelliğini açıklamışlardır. Eğer şeriat imamlarının (müçtehitlerin) sözüne inananlardansalar dört mezhep imamlarından her biri açıkça ve işaret yoluyla bunu kabul etmişlerdir.
Kalbinde hastalık olmayanlar gözden geçirsin diye kaynaklarını da vererek burada bazı büyüklerin sözlerini zikredelim:
Hanefi imamlarından Kemaleddin-i Baberti, “Meşarik” şerhinde:
Ebu Malik el-Eşcai’nin, babasından rivayet ettiği: “Rüyada beni gören, hakikatta beni görmüştür.” (Ali el-Mütteki, Kenzü'l-Ummal:15/382 H. No:3 7477) hadisi şerifinin izahını yaparken uykuda ve/veya uyanıklık hâlinde Efendimiz (sav) ile buluşmanın olabileceğini ve bu buluşmanın bir takım şartlara bağlı olduğunu beyan etmiştir. Bunun beş temeli vardır ki, Allâme Fâsi, Delâil şerhinde bunları açıklamış ve: “Bu beş aslı kazanarak, kendisiyle, geçmiş kâmil velilerin ruhları arasında alâka kuran kişi, istediği zaman onlarla buluşabilir.” buyurmuştur.
Yine, İmam Allâme Seyyid Cürcani (ks) Hazretleri, “Mevakıf” şerhinin sonlarında, Metâlî’ şerhinin başlarında, evliyâullahın suretlerinin, müridlerine zahir olabileceğini, öldükten sonra bile müridlerin kendilerinden feyiz aldıklarını açıklamıştır.
Allâme Mevlâna Abdurrahman el-Fazil el-Cami (ks) Hazretleri, “Rubaiyyât” şerhinde, “Nefahât”ta ve “Teveccüh-ü Hâcegân” risalesinde bunu (rabıtayı) açıklamıştır.
Yine Hanefi imamlarından “Tarikat-ı Muhammediye” şarihi Allâme Muhammed ibni Said el-Hadimi Hazretleri, “Risale-i Nakşibendiyesi”nde buyurmuştur ki: “Zikir esnasında, zikredenin kalbine bir tefrika (dağınıklık) veya vesvese veya kabz (feyizsizlik) gelirse, soğuk veya sıcak suyla yıkansın veya abdest alsın. Tenha yerde hacet namazı kılsın, duadan sonra zikretmek için yeniden abdest alsın. O vesvesenin def olması için Efendimiz’in (sav) sureti (ruhaniyeti)ni hayal etsin. Çünkü Efendimiz’in (sav) ruhaniyeti de cismaniyeti gibi yardımların menbaı, hidayet ve irşadın kaynağıdır. Veyahut feyiz vermekte ve imdat etmekte Resûlullah’ın halifesi ve kulları yetiştirip Hak Teâlâ’ya kavuşturmakta Resûlullah’ın (sav) vekili olduğuna inanmak şartıyla şeyhinin ruhaniyetiyle beraber şeklini de hayal eder.”
Yine Hanefi imamlarından “Eşbâh” şarihi Allâme Hamevi (ks) Hazretleri, “Nefahâtu’l-Kurb” isimli eserinde buyurmuştur ki: “Şüphesiz velilerin ruhaniyetleri, cismaniyetlerine galip oldukları için değişik şekillerde gözükürler. Hayatlarında da, ölümlerinden sonra da, kendilerinden tasarruf (ruhaniyetleriyle alâkalı tesirler ve iş görmeler) vuku bulur (meydana gelir).”
Yine Arifibillah Tacüddin el-Hanefi (ks) Hazretleri, “Tâciye” diye bilinen risalesinde, Allahu Teâlâ’ya kavuşma yollarını sayarken buyurmuştur ki: “Üçüncü yol, müşahede(Allahu Teâlâ Hazretleri’ni görür gibi olma) makamına ulaşmış ve sıfatı Zat’la tahakkuk etmiş, (Allahu Teâlâ Hazretleri’nin öz Zatı’na ait sıfatların mazharı, tecelli ettiği, parladığı bir yer hâline gelmiş) olan bir şeyhe rabıta etmektir. Çünkü onu görmek Allah’ı hatırlatır. Nitekim İbni Abbas’dan (ra) rivayet edildiğine göre, bir kere Resûlullah (sav) Efendimiz’e; “Meclis arkadaşlarımızın en hayırlısı hangisidir?” diye sorulduğunda, Efendimiz (sav); “Kimi görmek size Allah’ı hatırlatıyor, kimin konuşması sizin ilminizi artırıyor, kimin ameli de size ahireti hatırlatıyorsa (İşte onlar en hayırlı arkadaşlarınızdır).” buyurdu. (Askalani, el-MetalibiAl Aliye:3/1 93)
Allahu Teâlâ’nın: “Onlar meclis arka-daşları(m)dır.” (Buhari, Deavât:66) Hadisi kudsisi gereğince de onlarla oturmak, zikredilen Mevlâ Teâlâ ile beraberliği kazandırır. Tacüddin el-Hanefi Hazretleri, en sonunda da şöyle buyurmuştur: “Şeyhin sureti hayalde saklanmalı, ve kendini tamamen unutuncaya kadar o suretle beraber kalbi sanevberiye (çam kozalağı şeklinde olan kalbe) yönelmelidir.
Kamus sahibi Firuz Abâdi, “Mukaddimetü’l-Besâir” adlı kitabın mukaddimesinde buyurmuştur ki, Şeyh İmam Necmüddin-i Kübrâ (ks) Hazretleri buyurdu ki: “Kalble beraber şeyhe rabıta yapmak, ondan feyiz almak hususunda büyük bir temeldir. Hatta kalp aynası, şeyhe rabıta yapmadan saflaşmaz (masiva tozlarından paklanmaz).”
Yine onlardan Âlim-i âmil İmamı Rabbani es-Seyyid Ahmed el-Faruki’s-Serhendi (ks) Hazretleri, “Mektubat”ında ve oğlu İmamı Masum el-Urvetül Vüskâ (ks), “Mektubat”ının birçok yerlerinde rabıtayı açıklamışlardır.
Yine onlardan Eşrefzade Abdullah Rumi (ks) Hazretleri, “Müzekki’n-Nüfûs” isimli eserinde bunu açıklamıştır.
Yine onlardan Muhammed Murad el-Kabul, “Risale-i Nakşibendiyesi”nde buyurmuştur ki: “Şüphesiz bu tarikat-ı aliyyeyi Sıddıkiye’nin iki büyük temeli vardır ki, onları elde edene bütün hayırlar verilmiştir:
1) Sünnet ve azimete son derece sarılıp, bid’at ve ruhsatlardan son derece kaçarak Efendimiz’e (sav) hakkıyla uymaktır.
2) Kâmil bir şeyhe muhabbettir. Lâkin bu, zorla elde edilecek bir şey değildir. Bilakis Allahu Teâlânın, kullarından dilediğine ihsan ettiği bir bahşiştir. İşte bu iki asla (temele) yapışılarak ve şartlarına riayet edilerek yapılan sohbet (rabıtadan ibaret olan manevi beraberlik); inikas ve insibağa kafidir. (Şeyhin kalbin-den müridin kalbine feyzin aksedip parlama- sıyla ve o müridin, şeyhinin rengiyle renklenmesi ve onun ahlakını takınmasına yeterlidir). Bu rabıta (manevi beraberlik) uzaktan da yapılabilir. İstifazada (feyiz almakta) yaşlılar ve çocuklar müsavidir. İfazede (feyiz vermek) de dirilerle ölüler musavidir.
İmam Fahrüddin-i Razi (rha), “Metâlib-i Âliye” adlı kitabında ölüleri ve kabirleri ziyaret ederek onların ruhaniyetlerinden faydalanmanın şeklini açıklarken özetle: “Bedenlerden ayrılan ruhlar, bazı yönlerden bedenlerle alâkalı ruhlardan daha kuvvetlidir.” buyurmuş ve orada bunu açıklamıştır.
Maliki imamlarından Şeyh Ebu’l-Abbas buyurdu ki: “Kaplumbağa, yavrularını bakışlarıyla büyüttüğü gibi, şeyh de müridlerini, nazarıyla (teveccühü ve manevi bakışıyla) yetiştirir. Şöyle ki: Kaplumbağa karada yumurtlar. Sonra ırmak kenarına gelerek sık sık yumurtasına bakar. Allahu Teâlâ da onun yavrusunu yumurta içinde, onun bakışı sebebiyle büyütür.” (Ruhul Furkan Tefsiri, c:3)
Rabıta ile ilgili en derli toplu eserlerden birinin müellifi olan İbrahim Hilmi el-Kâdirî’ye göre rabıta, kalben bağlanılan şeyin nev’ine göre değişik isimler alır. Bunları üç grupta toplamak mümkündür:
1. Mukaddes değerlere istekle yapılan râbıta.
2. Bayağı şeylere istekle yapılan râbıta.
3. Tâbi’î ve âdî râbıta.
Kişinin ailesi, evladı ya da yakınlarına karşı duyduğu normal sevgi bağına tabii ve bayağı râbıta; her hangi şahsa, güzelliği ya da dünyevî bir cazibesinden dolayı duyulan, dînen teşvik edilmediği gibi bazen de kerih kabul edilen şeylere gönül bağlamaya, bayağı nesnelere istekle yapılan rabıta; Allah ve Rasûlullah sevgisi veya O’nun sâlih kullarından birine, yine salahlarından ötürü duyulan, Cenâbı Hakk’ın özellikle yapılmasını emrettiği ve teşvik ettiği helâllere kalbî sevgi ve istekle bağlamakta mukaddes değerlere yönelik ulvî râbıtayı meydana getirir.
Mukaddes değerlere ve ulvî nesnelere yönelik rabıta, müridde zamanla sürekli vuslat ve şu’urlu bir Hakk’la beraberlik duygusu meydana getirince, Hz. Peygamber’de, ashâbında, tabi’în ve tebe-i tabi’înden bazılarında olduğu gibi, bu hal, kişinin kendisi istese de artık vazgeçemeyeceği zarûrî bir kalb bağına dönüşür. Aradan geçen zaman cemiyeti bozduğu ve fertlerin kalbi gereksiz ve faydasız şeylere işgal edilerek katılaştığı için, tarîkat ehli, bunun yerine yine de gâyeyi gerçekleştirmek, mürîdlerin kalblerini Hakk’ın huzuruna adapte etmek üzere, kâmil şeyhlere rabt-ı kalb etmeyi ikame ettiler. (İbrahim Hilmi el-Kadiri, Medaricü’l-Hakika Fi’r-Rabıta ‘İnde Ehli’t-Tarika; Neşr: Adil Mahmud el-Behiyy, Abdüsselim Muhammed Sa’id, İskenderiyye 1381/1962, s. 18.)
Buraya kadar rabıtanın tanımını ve delillerini büyüklerimizin dilinden sizlere aktarmaya çalıştık. Bundan sonraki bölümde rabıtanın şekilleri ve gerekliliği hakkında yine büyüklerimizin kibarı kelamlarını sizlerle paylaşmaya devam ederek konumuzu inşaallah hitama erdireceğiz. Cenâbı Hakk’ın muvaffak kılması dileğiyle...
GÜLZÂR-I HÂCEGÂN DERGİSİ'NİN 2010 KASIM SAYISINDA YAYINLANMIŞTIR
